Body dysmorphic disorder: omgaan met ingebeelde lelijkheid

We hebben allemaal weleens dagen dat we onszelf er niet geweldig uit vinden zien. Sommige mensen zijn zelfs nooit echt tevreden geweest met hun uiterlijk, omdat ze weten dat ze niet aan het standaard schoonheidsideaal voldoen. Maar er zijn ook mensen die er normaal of zelfs erg goed uit zien, die zichzelf heel lelijk vinden. Mensen die hun lijf en gezicht heel anders zien dan deze in werkelijkheid eruit zien. In dit artikel bespreken we de psychische aandoening body dysmorphic disorder (BDD).

Je leest hier onder andere:

• Wat body dysmorphic disorder (BDD) is.
• Hoe je BDD herkent.
• Hoeveel mensen last hebben van BDD.
• Wat de oorzaak is van BDD.
• Wat er te doen valt aan Body Dysmorphic Disorder.

Wat is Body Dysmorphic Disorder (BDD) voor een psychische stoornis?

Body dysmorphic disorder, ofwel ingebeelde lelijkheid, is een verstoorde beleving van het eigen uiterlijk. Dit kan zo erg zijn dat het iemands hele leven in de weg kan staan.

Anorexia is een voorbeeld van zo’n verstoorde lichaamsbeleving. Ingebeelde lelijkheid lijkt erop, echter is er een verschil. Anorexia gaat puur over gewicht en BDD gaat over het gehele uiterlijk. Iemand die iedere dag weer opnieuw vol walging en afschuw naar zichzelf in de spiegel kijkt, is niet meer ‘gezond kritisch’ op zijn of haar uiterlijk. Zo iemand heeft wellicht BDD en zou hulp kunnen vragen bij een psycholoog.

Hoe herken je Body Dysmorphic Disorder?

De diagnose BDD kan alleen door een dokter worden bevestigd en vastgesteld. Echter als je een vermoeden hebt dat jij of iemand anders BDD hebt, dan kun je letten op de volgende zaken:

• Extreme bezorgdheid over het eigen uiterlijk
• Heel veel geld besteden aan het uiterlijk om het uiterlijk te verbeteren of te camoufleren, zoals een schoonheidsbehandeling of cosmetische ingreep ondergaan.
• Deze persoon hoort van zijn of haar omgeving regelmatig dat er niets aan de hand is en dat een behandeling niet nodig is

Hoeveel mensen hebben last van BDD?

We leven in een maatschappij waarin alles om uiterlijk lijkt te draaien. Geen wonder dat bijna iedereen en dan met name vrouwen, zo obsessief bezig zijn met hun uiterlijk. Je zou bijna iedereen als BDD-er kunnen bestempelen. Maar dat is natuurlijk niet waar, want er zit een verschil tussen met je uiterlijk bezig zijn en je uiterlijk invloed laten hebben op je leven en je gemoedstoestand. Ingebeelde lelijkheid is dus iets psychisch en heel lastig te meten, maar een schatting is dat het bij 1 tot 3 % van de bevolking voor komt.

Wat is de oorzaak van ingebeelde lelijkheid?

BDD of ingebeelde lelijkheid heeft geen duidelijke, vaste oorzaken. Wel is er een link tussen BDD en de volgende zaken:

• Tekort aan serotonine
  Een belangrijke oorzaak van BDD, genoemd in het boek “The Broken Mirror” van Katherine Phillips, is een chemische disbalans in de hersenen waardoor een tekort aan serotonine ontstaat. Deze disbalans is zeer waarschijnlijk genetisch bepaald, waardoor aanleg voor deze psychische ziekte een logische verklaring zou zijn.
• Een op het uiterlijk gerichte maatschappij
  Onze maatschappij is meer dan ooit op uiterlijk gericht. Zowel mannen als vrouwen voelen een hoge druk om uiterlijke perfectie na te streven. Geen wonder dat we ons druk maken nadat we de hele dag op televisie en in magazines surrealistisch knappe mensen zien. En dat we na het zien van programma’s als “Make me beautiful” en “Extreme make-over” ons bijna verplicht voelen om ook wat te doen aan de iets te scheve neus of te gelige tanden.
• Een afwijkende perceptie
  Waar bij de meeste mensen esthetische details niet zo snel opvallen, is het bij BDD-ers alsof ze een speciale bril dragen waardoor ze ieder klein uiterlijk detail of “afwijking” zien. Ze zijn daar extreem op gefocust.
• Psychische oorzaken
  Traumatische ervaringen tijdens de jeugd, zoals gepest zijn, kan in een latere levensfase BDD opwekken. Hetzelfde geldt voor een negatief zelfbeeld, weinig zelfvertrouwen en zelfrespect, extreem perfectionisme en extreme dwangmatigheid en/of opgevoed zijn door kritische ouders met hoge verwachtingen over het uiterlijk.

Omgaan met BDD: welke behandelingen zijn er?

Nadat BDD is vastgesteld door een arts, kan deze een behandeling instellen, of je doorverwijzen naar een psycholoog of psychiater voor één van onderstaande behandelingen.

Cognitieve gedragstherapie

Door middel van cognitieve gedragstherapie kan BDD worden verminderd. Cognitieve gedragstherapie gaat ervan uit dat het niet de gebeurtenissen zelf zijn die een mens negatieve gevoelens en een bepaald gedragspatroon bezorgen, maar de manier waarop hij of zij dingen ziet. Wie bepaalde negatieve gedachtes leert anders te interpreteren, krijgt een objectievere kijk op de eigen gevoelens en waarnemingen. Hierdoor kunnen negatieve gevoelens minder worden en kan het gedrag veranderen.

Fluoxetine / Prozac

Fluoxetine, ook wel bekend onder de merknaam Prozac, is een medicijn dat behoort tot de serotonineheropnameremmers (SSRI’s). Fluoxetine regelt in de hersenen de hoeveelheid serotonine. Serotonine is een lichaamseigen stof die een belangrijke rol speelt bij emoties en stemmingen. SSRI’s verbeteren de stemming en verminderen angsten.

Artsen schrijven Fluoxetine onder andere voor bij depressie en angststoornissen, paniekstoornissen, dwangstoornissen, sociale fobie en posttraumatische stresstoornis. Logischerwijs is ingebeelde lelijkheid deels een dwangstoornis waar paniek, angst en depressie bij kan komen kijken. Fluoxetine zou dus uitkomst kunnen bieden bij het helpen van BDD-ers, vaak in combinatie met gedragstherapie.

Is plastische chirurgie een oplossing?

Veel BDD-ers denken dat plastische chirurgie een oplossing kan bieden voor hun ‘lelijkheid’ . Uit onderzoek van het Universitair Medisch Centrum Utrecht blijkt dat één op de twintig mensen die naar een plastisch chirurg toe gaat, BDD heeft. Maar ongeveer 80% van de mensen met BDD is na de operatie nog steeds niet tevreden. Sterker nog, vaak duikt er dan weer een ander ‘probleem’ op. Waar ze zich eerst druk maakten om hun neus, is het na de operatie weer wat anders.

De meeste klinieken en plastisch chirurgen zijn alert op BDD. Gezondheidspsychologen worden vaak ingezet, wanneer er een vermoeden is dat iemand die een operatie wilt ondergaan BDD heeft. In dat geval worden mensen doorverwezen naar een psychiater.

Heb jij BDD of heb je ervaringen met iemand in je omgeving die BDD heeft of had? Hoe ga jij, of degene in je omgeving, om met deze lastige psychische stoornis? Deel je ervaringen met ons door onderaan dit artikel te reageren.