Strengere regels in de “mooimaaksector”, worden ze eigenlijk wel nageleefd?

In november 2011 en januari 2013 ontstond veel ophef rond kortingsacties voor chirurgische ingrepen op de website Groupon. Voor de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie (NVPC) was dit één van de aanleidingen om in mei 2013 strengere regels omtrent adverteren op te stellen. In oktober 2013 volgde de minister van VWS, met een serie voorstellen om de regels verder aan te scherpen. Op de redactie van IdealBody.nl vroegen we ons af of de regels, vooral die regels die vanuit de sector zelf zijn opgelegd, worden nageleefd. We gingen op onderzoek en kwamen er achter dat er niet veel veranderd is in de sector.

De achtergrond - een schaamlipcorrectie voor de halve prijs

Het is al een tijdje onrustig in de wereld van de cosmetische ingrepen. Nieuws rond de implantaten van fabrikant PIP domineerden de laatste maanden de kranten. Maar ook vóór het schandaal rond PIP gebeurde er het nodige. Zo ontstond in november 2011 ophef over een aanbieding voor schaamlipcorrecties op Groupon. Voor de helft van de normale prijs, namelijk € 999,- kon een schaamlipcorrectie worden uitgevoerd bij een kliniek in Haarlem.

De Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie (NVPC) noemde deze manier van adverteren onverstandig. "Dit is geen goede ontwikkeling, waarbij economische motieven worden gebruikt om mensen in de operatiekamer te krijgen", zei bestuurslid Hinne Rakhorst destijds tegen het ANP.

In januari 2013 ontstond opnieuw ophef over een kortingsactie. Dit keer was er een Belgische kliniek, die via Groupon in Nederland een kortingsactie voor plastische chirurgie aanbood. SP Tweede Kamerlid Van Gerven stelde Kamervragen over de zaak. In de beantwoording van deze Kamervragen stelde de minister beter de risico’s in de cosmetische sector in kaart te willen brengen. Ook stelde de minister te onderzoeken of een verbod van reclame voor cosmetische ingrepen kan bijdragen aan het maken van een weloverwogen beslissing om een ingreep te ondergaan.

Mei 2013: de NVPC komt met strengere regels

In mei 2013 besluit de beroepsgroep voor plastische chirurgie, de NVPC, vervolgens om zelf met strengere regulering te komen. De bestaande Leidraad van de NVPC, ‘Plastische Chirurgie en esthetische behandelingen in particuliere klinieken’, wordt uitgebreid met nieuwe reclameregels. Bij de NVPC zijn ongeveer 95% van de plastisch chirurgen in Nederland aangesloten, en deze regels gelden dan ook praktisch voor alle plastisch chirurgen.

Een greep uit de reclameregels uit de nieuwe leidraad:

• Het is niet toegestaan een gratis behandeling weg te geven, zoals door prijsvragen of met andere acties.
• Er mag geen (suggestie van) tijdsdruk zijn, dus geen tijdelijke prijsverlagingen, stuntacties of acties volgens Groupon-principe
• Het NVPC lid is verantwoordelijk voor de handhaving van ons reglement binnen zijn of haar kliniek.

Prof. dr. René van der Hulst, voorzitter van de NVPC: "Wij willen geen promotie voor een behandeling of operatie op basis van een financiële stimulans. Een cosmetische ingreep is niet iets wat tijdens een impulsieve actie in de supermarkt te krijgen is. Belangrijk is dat patiënten over de voordelen en risico’s uitgebreid worden geïnformeerd en deze goed afwegen. Bij elke operatie kunnen complicaties optreden en zijn er risico’s. Het is daarom niet geoorloofd om mensen te overtuigen tot het laten doen van een operatie op basis van een financiële stimulans."

Oktober 2013: minister Schippers maakt strengere regels bekend

In oktober 2013 maakte de minister vervolgens via een brief aan de Tweede Kamer strengere regels voor de cosmetische sector bekend. De minister wil dat cosmetische ingrepen straks alleen nog bestemd zijn voor volwassenen. Verder mogen alleen gediplomeerde artsen cosmetische ingrepen uitvoeren en zouden cosmetische programma’s op televisie straks waarschuwende teksten moeten vertonen. Ook stelt de minister dat de sector een reclamecode zal opstellen waarop de Reclame Code Commissie toezicht kan houden. De leidraad van de NVPC, die nu alleen geldt voor plastisch chirurgen, zal bovendien navolging moeten vinden in overige delen van de cosmetische sector en draagvlak moeten hebben over de volle breedte van de sector, aldus de minister.

Januari 2014: Reclame voor cosmetische ingrepen - verleden tijd, of toch niet?

2013 stond dus in het teken van strengere regels voor de cosmetische sector. De vraag is hoe er anno 2014 met deze nieuwe regels wordt omgegaan. Wij gingen op onderzoek, en ontdekten dat de regels die vanuit de sector zelf worden opgelegd (en via keurmerken gewaarborgd zouden moeten zijn) lang niet altijd worden opgevolgd.

Korting op een cosmetische ingreep

Volgens de regels van de NVPC zijn particuliere klinieken met een keurmerk van Zelfstandige Klinieken Nederland (ZKN) gebonden aan de eisen t.a.v. voorlichting en publicaties van de NVPC. Concreet betekent dit dat klinieken met het ZKN-keurmerk sinds de nieuwe leidraad van mei 2013 bijvoorbeeld niet mogen adverteren met “aanbiedingen waarbij een (suggestie van) tijdsdruk wordt ervaren”.

Op de website van ATS kliniek (aan ZKN verbonden) troffen wij desalniettemin begin 2014 een aanbieding aan voor diverse cosmetische ingrepen. Bovendien werd op zijn minst de suggestie van tijdsdruk gewekt, door te stellen dat de acties alleen gelden in januari, februari en maart 2014 en “vol=vol”. Dit lijkt in strijd te zijn met de nieuwe regels van de NVPC. Uiteraard hebben wij de kliniek en de NVPC om een reactie gevraagd, tot op heden hebben wij deze echter niet ontvangen.

Gratis cosmetische ingreep via de website van Kliniekbemiddelaar.nl

Via de website Kliniekbemiddelaar.nl is begin 2014 een gratis cosmetische ingreep te winnen. Weliswaar worden de ingrepen niet gratis weggeven door de klinieken, wel werken de klinieken indirect mee aan deze actie. Zij financieren immers de activiteiten van de Kliniekbemiddelaar. Onder de klinieken die meewerken aan de Kliniekbemiddelaar zitten veel klinieken die beschikken over het ZKN keurmerk en dus gebonden zijn aan de regels van de NVPC. Na het aanscherpen van de regels door de NVPC, waarbij het gratis weggeven van ingrepen nadrukkelijk als ongewenst wordt bestempeld, is het opmerkelijk te noemen dat zoveel klinieken meewerken aan dit initiatief.

Juli 2016: Plastisch chirurgen luiden noodklok

De beroepsgroep voor plastisch chirurgen, de NVPC, zegt dat er onvoldoende sprake is van regulering als het gaat om kwaliteit van esthetische chirurgie. Uit onderzoek van de NVPC blijkt dat het regelmatig misgaat met fillers, ooglidcorrecties en liposucties die worden uitgevoerd door basisartsen zonder de juiste opleiding.

De organisatie pleit bij minister Edith Schippers (Volksgezondheid) en bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg voor strengere en eenduidige regels rond cosmetische behandelingen. Tevens stelt de NVPC een meldpunt in om de missers bij cosmetische behandelingen te registreren

Augustus 2016: stand van zaken

Inmiddels zijn de strengere regels voor reclame in de cosmetische sector een paar jaar van kracht. Tijd voor een nieuwe steekproef. Worden de regels inmiddels wel nageleefd?

Voor deze steekproef hebben we gekeken op de websites van de klinieken en op social media. Al snel kwamen we weer een kortingsactie voor een cosmetische behandeling met tijdsdruk tegen.

Ook op Groupon zijn nog altijd aanbiedingen voor cosmetische chirurgie te vinden, ondanks de intentie om dit voortaan te voorkomen.

Klinieken gebruiken dus ook in 2016 nog steeds financiële prikkels om cliënten aan zich te binden.

Waar de ATS kliniek in 2014 nog diverse aanbiedingen op de website had staan, is daar in 2016 overigens geen sprake meer van.

Januari 2018: Medisch Contact onderzoekt de reclameregels

In januari 2018 schreef het medische tijdschrift Medisch Contact over het naleven van de reclameregels door cosmetische klinieken. Zij concluderen dat veel klinieken nog steeds lak hebben aan de reclameregels.

De auteur van het artikel trof op sociale media diverse kortingsacties aan, waaronder een "feestdagenkorting" en een korting op een schaamlipcorrectie. Ook Groupon staat nog steeds vol met kortingsacties voor plastische chirurgie.

Medisch Contact vroeg om een reactie bij de Stichting Reclame Code (SRC) en de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie (NVPC). Beiden geven aan dat er alleen bij meldingen en klachten actie wordt ondernomen.

Een probleem voor de NVPC is dat niet alle plastisch chirurgen lid zijn van de vereniging. Ook worden er veel cosmetische ingrepen uitgevoerd door specialisten die geen plastisch chirurg zijn. Patricia Liem zegt namens de NVPC in het artikel: ‘Wij pakken onze eigen achterban streng aan, maar dat voelt oneerlijk als andere specialisten dit niet doen.’

De NVPC is daarom van plan om de reclameregels voor alle medische specialisten te gaan laten gelden. Ze zoeken daarom een breder draagvlak voor de reclameregels bij de Federatie Medisch Specialisten.

Tot slot

De nieuwe regels voor de cosmetische sector zijn een grote stap in de goede richting om de kwaliteit van ingrepen beter te waarborgen. Afgaande op enkele reacties na de bekendmaking van minister Schippers lijken vrijwel alle artsen werkzaam in de cosmetische sector het daar mee eens te zijn. De NVPC stelde zelfs direct dat de regels niet ver genoeg gingen.

Dit is opmerkelijk, want de regels die de NVPC de sector heeft opgelegd worden momenteel niet nageleefd. Er lijkt dan ook nog geen sprake te zijn van controle of handhaving. En zo is het dus ook nog steeds mogelijk voor klinieken om met financiële prikkels klanten de operatiekamer in te lokken.

Het zou ons niet verbazen dat er pas echt iets zal veranderen wanneer er opnieuw ophef ontstaat, bijvoorbeeld rond een nieuwe Groupon-actie. Klinieken moeten dan niet raar op kijken, wanneer er - net als in België - van hogerhand een totaalverbod op advertenties wordt ingesteld.

Helaas hebben wij geen reactie ontvangen van de NVPC of de vermelde klinieken op onze bevindingen.